THADO-KUKI CHIN

                  Thado-kuki miphun(clan) hi an tuanbia kal ning pahnih in a um i tlawmpalte vun fian ter deuh a herh pah rua ka ti. A tu India-Tripura ram um Kuki le Manipur ram um Kuki hmanh khi an tuanbia aa dang deuh in a lang.*1* A terte ah Tripura um Kuki pawl hi hrinsor min (Sub clan) in phun 26 hrawng an rak um nain 1931 kum milu relnak an tuah lio ahcun phun 15 lawng an um cang ti asi. Halam-kuki pawl an tuanbia thuk deuh in a sulhhlat tu Pu SaiLian-Sailo nihcun a phu(group) in 12 tiah a then hna i Tlerhlun(bawi phun), Betlu, Pautu, Ngirtlung, Senra, Kaozang,Chung, Khawng, Tlanglau, Ruankhum, Buanlu le Sevung an ti hna. An umnak hmun cu Dharmanagar, Sadar, Kailasahar, Kamalpur le Udaipur pengtthen(sub division) hrawng khi an si. 1872 kum milu relnak ahcun 4005 hrawng an um i 1981 kum milu relnak ah 5502 lawng an si cang ruangah an karh bak hrimhrim lo timi an hmuh. A ruang an sulhhlat taktak cu nun dopdolh tu an rak ngei ziar i kuki sinak in an iphuak deuh ngawt caah asi tiah an tial. *2* Manipur ram um Kuki pawl hi an tuanbia a buai tuk ruangah "Thado-kuki" tiah an tial lan hna. Unau chuak khat hmanh ah Thado kan si a timi an um i kuki deuh kan si a timi an um ve ruangah tu-chun ni tiang el-hnial nak tete a um pah rih ko an ti. Catialtu J.Shakespear nihcun Thado ti lawngin a tial hna. An Pipu tuanbia siningah Thado-kuki pawl Kawlram an lut hi (BC.702-550) hrawngah Irrawady tiva kan phan an ti nain 'theih-ngalhnak fianh thiam tu (Archealogy Department) pawl nih an pom piak hna lo ti asi. A si nain Burma ram chungah an rak um lio tuanbia chungin an rak dirh balmi khua pawl, 'Theihhngaknak lei mifim(Archealogy Scholar)' pawl nih an zoh tikah miphan hmasa cu an rak si hrimhrim ko tiah an pom piak hna fawn. 1881 kum ah Thado aa timi pawl milu hi 25384 hrawng an rak si i 1981 kum milu relnak ah 78883 hrawng lawng an si mi hi an lungthli ruahnak le cazin tuah taktak ning aa dan tuk caah a ruang an sulhhlat taktak cu Manipur ram um Gangte miphun nih an hlohthlau pah hna ko hih timi an hmuh.

Cherhchan- INDIA&BURMA&BANGLADESH-A, P.126-136#

                                                                                     BRONO KHUK HEI