CHIN IN A PIALMI MIPHUN

                        Chin miphun(nation) thawhkehnak tuanbia hlathlai dingin Govt.of Mizoram nih Aizawl Hrangbana College ah Lecture a tuan liomi B.LalThangLiana cu 1972 kum khan an vahvaih ter lengmang cang i kan Lairam upa tampi a rak ton hna, Hakha upa pawl ahcun Rev.D.D. DevidVanBik, Rev.VanHre, S.ZaPeng, Z.KioMang le Pi DawtSung hna hi zarhkhat chung a rak pumhkhawmh hna i Lai tuanbia ruah tinak an rak ngei. Falam D,C. Office record pawl zong mirang chan lio ca pohpoh cu a copy dih i *Lailun Lungkua* zong 'Archeology Instrument' ken in nehnang an rak chekhlat. Chin miphun tuanbia kum 25 chung a sulhhlat hnu, 1997 kum in Chin-tuanbia tial hram an domh i 2001 kum ah zapi rel awk tha in an chuah. A tialmi ahcun Chin miphun bak a rak si ko mi, Miphun dang sinah a lut mi an tampi a ti.  Theih khawhmi vial cu India-Tripura ram um Kawlawi miphun le Rupini miphun pahnih cu Tripuri miphun ah an lut ti asi. Cun India-Manipur ram um Koihreng miphun le Lamjang miphun cu Meitei=Kate miphun ah an lut ti a si fawn. Cun Burma-Pakukku Hills um Aimol, Anal, Cawhte, Ciru, Maring, Monsang le Moyang miphun hna cu Nagar miphun ah an lut ti asi rih. Burma-ram um Yaw-chin miphun pawl zong hi 1892 kum lio an milu cazin le 1983 kum milu cazin an zohchun tikah Kawl miphun ah an lut tuk meisei timi an hmuh. Chin'or'Lai hrinkhat asi mi, miphun dangah a lut pawl tuanbia hi tial ve ding zong a si ko nain a ra lai mi chan ah thangthar mino-fim pawl nih sulhnu an let khirh than khawh te sual ah i zuah rih ko seh. A tu Mizoram um minung pohpoh khi a hlan ahcun "Khyan" tiah an rak ti hna i caan a hung sau deuh cun "Dzo" tiah an ti hna. Mizo an iti nak hi 1957 kum lawngin asi an ti. Hi-ti-hin "Hole Of Chin" kan si an ti i Mizo=Cho=Zomi=Lai=Chin tiah an tial cio. Lai le Chin ai khat lo a timi zong nih ai dannak bia kawl awk a um rua lo. Kei cu ka pawm ningah kawl holh le Mirang holh in Chin kan si i Lai holh cun "Lai" kan si ko ka hei ti.

Cherhchan- INDIA&BURMA&BANGLADESH-A, P.137-145#

                                                                                       BRONO KHUK HEI