RALTE CHIN

                       Ralte miphun(clan) tuanbia hi a tu thangthar mino cheukhat nihcun kan theihngal tuk lem lai lo. Pupa chan lio tuanbia thuk deuh pi'n a hlathlai pawl nihcun kan Pupa pawl, Kabaw valley in Lai tlang an ratnak lam hi hmai a rak pah tu an si lai tiah an zumh hna. Ralte pawl nehnang hlun bik hmun cu a tu Ngawn ram Saihmun khua lu tlang khi asi. Ralte hmun, Ralte bung, Ralte tlang timi pawl zong hmuh khawh an si rih ko. Hlan lio cu..phukhat le phukhat 'or' khuakhat le khuakhat, rak i chiim chan a si bantuk in Ralte pawl zong rak chiim an tong ve lengmang i khua hmun fek-hnget taktak an dirh kho lo ti asi. Ralte miphun le miphun dang an rak idoh nak tuanbia cu an hlapi le an vawr-hla he theih khawh mi a tam pah. Ralte miphun umnak hmun hi aa thek tuk ruangah vun char awk a har pah i hrinsor min 'or' peng min bantuk (sub clan) in Kawlni, Siakeng, Lelhchun le Khelte tiah pali ah an then. A tawinak in tial ahcun a tu Thlanrawn, Dimlo, Dimpi, Suklui le Thantlang te hna hi Ralte pawl nehnang thing cia an rak si hna i a thar in tlak than mi khua an si. A tu Thantlang peng  chungah khualhringtlang timi khi Ralte pawl umnak hmun asi ruangah rak auh mi asi i Lusei miphun pawl nih an hun nawrh-chuah hna ruangah an zam than ti asi. A si nain SaiLo tufa pawl Tio tiva an tan hnu Camphai khua an lut ah khin Ralte pawl cu an hmuh hna i an uk chih beh hna ti asi. 1890 kum,Mirang nih {Lusei Hills 'or' Mizoram} a laak lioah Ralte umnak hmun cu khua 6 lawng a um cang ti asi. Chin Hills 'or' Lairam ah Ralte umnak hmanung bik hmun cu Darkhai khua asi i an khuabawi min ah SingKeu asi. 1909 January 10 ni ah Chin Hills uktu Lt.Col.Brune nih SingKeu cu a bawinak in a ban ter i Hualngo khuabawi CawngThanVung kut ah a chiah. Ralte phun lakah  mi-chuaksual deuh phu an rak um, an nuncan aa dawh lo ruangah nawn-hmih an tong i, Fapawi liomi pakhat nu cu khua-ki-ken deuh a rak panh zaam ti asi. Cucu caan a hun sau cun auh ning an run mer deuhdeuh i Mie timi khua a hung um. Cu Mie khua hmete cu a min a tthang ret-ret i Peng min ah a cang an ti. A tu chan ah Mie Origin tuanbia chim cu tthanchonak a dawn ti asi* BKH#.

Cherhchan- INDIA&BURMA&BANGLADESH-A, P.120-124#

                                                                                      BRONO KHUK HEI